एक बुरशी जी शेतकऱ्याचा मित्र आहे – उत्पादन वाढवते, खर्च कमी करते

डिजिटल मुंबई चौफेर। ०८ फेब्रूवारी २०२२।

ट्रायकोडर्मा एक साचा आहे. जे मातीत आढळते. हे एक सेंद्रिय बुरशीनाशक आहे, जे माती आणि बियांमध्ये आढळणारी हानिकारक बुरशी नष्ट करते आणि वनस्पती निरोगी आणि रोगमुक्त करते. ट्रायकोडर्माचे अनेक प्रकार वनस्पतींच्या बुरशीजन्य रोगांवर जैव नियंत्रण घटक म्हणून विकसित केले गेले आहेत. ट्रायकोडर्मा अनेक मार्गांनी वनस्पती रोगांचे व्यवस्थापन करते: प्रतिजैविक, परजीवी, यजमान-वनस्पती प्रतिकार आणि स्पर्धा. राजेंद्र प्रसाद केंद्रीय कृषी विद्यापीठ, समस्तीपूर, बिहारचे अखिल भारतीय फळ संशोधन प्रकल्पाचे प्रमुख अन्वेषक आणि सहयोगी संचालक संशोधन डॉ. एस.के. सिंग हे  शेतकऱ्यांना सांगत आहेत.

डॉ. एस.के. सिंग यांच्या मते, बहुतेक जैवकंट्रोल एजंट्स टी. एस्पेरेलम, टी. हर्झियानम, टी. विराइड आणि टी. हेमॅटम प्रजातींचे आहेत.

बायोकंट्रोल एजंट विशेषत: मुळांच्या पृष्ठभागावर त्याच्या नैसर्गिक अधिवासात वाढतो, आणि म्हणूनच मुळांच्या रोगांवर विशेषतः परिणाम करतो, परंतु पर्णासंबंधी रोगांवर देखील प्रभावी असू शकतो.

ट्रायकोडर्माचे काय करावे

• बियाण्यावर ट्रायकोडर्मा उपचार करा?

• रोपवाटिकेच्या मातीवर ट्रायकोडर्मा उपचार करा.

• झाडाच्या मुळांना ट्रायकोडर्मा द्रावणात बुडवून लावा.

• लागवडीच्या वेळी, ट्रायकोडर्माचा वापर शेतात पुरेशा प्रमाणात सेंद्रिय खत जसे की कंपोस्ट, केक इ.मध्ये मिसळून करा.

• उभ्या पिकामध्ये ट्रायकोडर्मा द्रावण झाडांच्या मुळाजवळ लावा.

• शेतात जास्तीत जास्त हिरवळीचे खत वापरावे. शेतात पुरेसा ओलावा ठेवा.

ट्रायकोडर्मा का करावे

• मातीजन्य रोगांपासून बचाव करण्याचा एक यशस्वी आणि प्रभावी मार्ग आहे.

• हे ओले कुजणे, कासेचे कुजणे, मूळ कुजणे, खोड कुजणे, काळे कुजणे, फळ कुजणे या रोगांवर नियंत्रण ठेवते.

• ट्रायकोडर्मा हे जैविक पद्धतीतील सर्वात प्रभावी आणि यशस्वी रोग नियंत्रक आहे.

• बियाणे उगवण्याच्या वेळी, ट्रायकोडर्मा बियाण्यातील हानिकारक बुरशीचे आक्रमण आणि परिणाम रोखते आणि बियाणे मरण्यापासून प्रतिबंधित करते.

• बुरशीनाशकाने मातीजन्य रोगांचे प्रतिबंध पूर्णपणे शक्य नाही.

• उपलब्ध झाडे, गवत आणि इतर पिकांचे अवशेष विघटन करून सेंद्रिय खतामध्ये रूपांतरित करण्यात हे उपयुक्त आहे.

• ट्रायकोडर्मा गांडुळ खत किंवा कोणत्याही सेंद्रिय खतामध्ये आणि हलक्या ओलाव्यामध्ये चांगले काम करते.

• हे झाडाच्या चांगल्या वाढीसाठी वाढ नियामक म्हणून देखील कार्य करते.

• त्याचा प्रभाव वर्षानुवर्षे जमिनीत राहतो आणि रोगापासून बचाव होतो.

• यामुळे पर्यावरणाची हानी होत नाही.

ट्रायकोडर्माचा उपचार कसा करावा

• प्रति किलो बियाण्यासाठी ६-१० ग्रॅम ट्रायकोडर्मा पावडर मिसळून बियाण्याची प्रक्रिया करा. ट्रायकोडर्मा १०-२५ ग्रॅम प्रति चौरस मीटर या प्रमाणात कडुनिंबाची पेंड, गांडुळ खत किंवा रोपवाटिकेत पुरेसे कुजलेले शेण मिसळून मातीची प्रक्रिया करा.

• शेतात ताग किंवा धैचा वळवल्यानंतर, ट्रायकोडर्मा पावडर किमान 5 किलो प्रति हेक्टर दराने शिंपडा.

• शेतात गांडूळ खत किंवा केक किंवा शेणखत घालताना त्यात ट्रायकोडर्मा चांगले मिसळा.

• १० ग्रॅम ट्रायकोडर्मा आणि १०० ग्रॅम कुजलेले शेण प्रति लिटर पाण्यात विरघळवून रोपाची मुळं बुडवून पुनर्लावणी करा.

• ट्रायकोडर्मा १० ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात उभ्या पिकात विरघळवून मुळाजवळ टाका.

ट्रायकोडर्माचे काय करू नये?

ट्रायकोडर्मा आणि बुरशीनाशके एकत्र वापरू नका.

• कोरड्या जमिनीत ट्रायकोडर्मा वापरू नका.

• प्रक्रिया केलेले बियाणे कडक सूर्यप्रकाशात ठेवू नका. ट्रायकोडर्मा मिश्रित सेंद्रिय खत साठवू नका.

ट्रायकोडर्मा का वापरून पाहू नये?

• जमिनीत रासायनिक औषधांचा वापर तात्काळ आणि विशिष्ट बुरशीसाठी होतो. ही औषधे आधीच अस्तित्वात असलेला ट्रायकोडर्मा आणि मातीतील इतर फायदेशीर जैविक घटक नष्ट करतात.

• शेतात ओलावा आणि पुरेसे सेंद्रिय खत नसल्यामुळे ट्रायकोडर्मा विकसित होत नाही आणि मरतो.

• ट्रायकोडर्मा तीव्र सूर्यप्रकाशात मरतो.